Katoliko
Amistat òf hustisia?
Outor: Pader Fernando Pascual
Ta resultá straño kontraponé amistat i hustisia. Kaminda no tin hustisia, no por tin amistat, i kaminda tin amistat, tambe tin hustisia.
Sin embargo, den un teksto di Aristóteles ta afirmá klaramente ku gobernantenan ta promové amistat mas ku hustisia, pues amistat ta uni siudatnan, i e meta aki ta prioritario respekto di hustisia. Inkluso e filósofo akí a yega na bisa ku si hendenan ta amigu, “no tin ningun nesesidat di hustisia, pero, maske siendo hustu, nan mester di amistat si”; maske despues el a añadí “parse ku hustu ta esnan ku ta mas kapas di amistat” (cf. Ética nicomáquea VIII 1, 1155a21-29).
Sigur Aristóteles lo por a splika nos e teksto akí di un moda magistral. Laga nos purba, ku pèrmit so di e pensadó griego akí, hasi algun reflekshon ku, laga nos spera, por sirbi den nos dianan.
Den algun sosiedat di nos tempu ta kolmá di leinan, tantu a nivel nashonal komo a nivel internashonal. Hopi shen, míles di reglanan ta buska pa promové e armonia entre personanan i pueblonan. Pero, e leinan ta basta p’asina ku e personanan ta sinti nan mes uní bou di nan?
Mas ayá di e leinan, koheshon di un grupo humano radikal den e lasonan ku ta uni personanan bou di nan mes. E lasonan akí por ta di sanger, òf di konvikshonnan komun, òf di ideanan religioso, òf di prinsipionan polítiko. Konforme e lasonan sea mas firme i sano, e unidat di un pueblo lo ta garantisá i e kombibensia lo ta muchu mas fásil.
Aki nos por puntra nos mes si e gobernantenan di nos tempu ta buska na promové e koheshon sosial òf simplemente ta limitá nan mes na establesé reglanan ku ta satisfasé mayoria, òf ku ta permití un ko eksistensia mas o ménos sereno entre personanan ku tin idea i prinsipionan heterogéneo.
Nos ta pone e pregunta dilanti un di e temanan mas importante pa e bida sosial: ta posibel logra ku un nashon ta biba den armonia entre su miembronan simplemente ku reglanan di kombibensia akumulá den su leinan i eksigí dor di tribunalnan? No ta kisas mas importante promové ideanan bon i bálido ku ta permití un sintonia mas profundo i kompleto entre kurasonnan?
Algun hende lo ophetá, ku rason, ku den pasado i tambe, pa desgrasia, den presente, a promové e koheshon sosial for di ideologianan deformá, manera esnan ku ta defendé rasismo òf esnan ku ta eksaltá na un “pueblo” òf nashon en kontra di otro miembronan di e sosiedat. E tipo de koheshonnan por krea strukturanan ku sierto unidat sosial, pero den fondo ta basá den inhustisia, pues nan no ta respetá e derechonan fundamental di kada ser humano.
Ta bira nesesario, e ora ei, proponé nos un pregunta esensial: kon haña amistatnan sano entre miembronan di un siudat, di un region, di un Estado, di henter mundu? Únikamente for di un reflekshon korekto tokante hende i su dignidat, tokante derechonan fundamental ku mester ser respetá, i tokante prinsipio e ideanan ku ta promové e berdadero unidat i armonia entre tur hende.
Aki ta surgi e diskrepansianan: kua lo ta e prinsipio i ideanan akí ku ta promové i protehá e armonia i amistat entre sernan humano? Nos no ta biba den un mundu “politeista”, segun un ekspreshon tin be den yoga, den kua kada persona ta asosiá su mes ku su grupo i ta separá su mes di esnan ku ta pensa i aktua di otro manera?
Nos por laga e liñanan akí asina, manera un idea, den kua por saka un konklushon importante: si den un grupo humano no tin berdadero unidat pasobra no ta eksistí entre su miembronan amistatnan bon edifiká, e tarea mas urgente ku e polítikonan i tur miembronan di e sosiedat tin nan dilanti ta konsistí den buska ideanan sano ku ta promové tal amistatnan, lokual ta bal muchu mas ku míles di leinan i ku desena di polis vigilando den kada skina…